Κύκλος ανοικτών μαθημάτων
Φιλοσοφία και Επιστήμη
Μια Ιστορική Εισαγωγή στη Φιλοσοφία της Επιστήμης
Τα μαθήματα Φιλοσοφίας αρχίζουν και πάλι την Τρίτη, 11 Οκτώβρη 2022 και κάθε δεύτερη Τρίτη, στις 8 μ.μ. στο χώρο της Λαμπηδόνας.
Περίγραμμα
«Είναι τόσο διάχυτη, εκτεταμένη και αναμφισβήτητη η επιρροή της επιστήμης στη ζωή μας που δύσκολα θα μπορούσε κανείς να υπερεκτιμήσει τη σημασία της στη σύγχρονη εποχή. Δεν είναι μόνο οι ανακαλύψεις, οι εφευρέσεις και οι τεχνολογικές εφαρμογές τους που διαμορφώνουν την κοινωνία μας, ούτε μόνο οι επιστημονικές θεωρίες που περιγράφουν και εξηγούν το πώς είναι ο κόσμος. Είναι, μαζί με αυτά, και η προνομιακή θέση που απολαμβάνει στην κοινωνία μας η επιστήμη ως το κατ’ εξοχήν πρότυπο έγκυρης γνώσης, ορθολογικής μεθόδου και αντικειμενικού λόγου.»
Αυτή, όμως, η σχεδόν ιδεολογικού τύπου κυριαρχία του επιστημονικού ιδεώδους στη σύγχρονη κοινωνία αποσιωπά, αν δεν αποκρύβει, την ιστορικά μεταβαλλόμενη φύση της επιστήμης καθώς και τις φιλοσοφικές διαμάχες που διαχρονικά σοβούν για τις μεταφυσικές προϋποθέσεις και τις γνωσιακές αξιώσεις της επιστήμης, αποδυναμώνοντας με αυτό τον τρόπο την κριτική στάση που είναι απαραίτητη για την κατανόηση του τι είναι επιστήμη και την αποτίμηση του κοινωνικού της ρόλου και των ιδεολογικών της λειτουργιών.»
Αυτά περιλαμβάνονταν στο εισαγωγικό περίγραμμα των ετήσιων μαθημάτων φιλοσοφίας που εγκαινίασε το Κοινωνικό – Πολιτιστικό Κέντρο Βύρωνα πριν από δέκα ακριβώς χρόνια. Τότε το αντικείμενο της φιλοσοφίας της επιστήμης ίσως φαινόταν μια ακαδημαϊκή μάλλον πολυτέλεια απέναντι στις επιτακτικές ανάγκες, τις μέριμνες και τα ενδιαφέροντα ενός κοινωνικού κέντρου. Δεν μπορούσε άλλωστε να φανταστεί κανείς την ιδιαίτερη σημασία που θα αποκτούσε η επιστήμη και η χρήση της στη ζωή των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, όμως, μετά την εμπειρία της πανδημίας και τη φλέγουσα συζήτηση που άνοιξε για τον ρόλο της επιστήμης στην ορθή κοινωνική αντιμετώπισή της, η σημασία του φιλοσοφικού στοχασμού επί της επιστήμης αποδεικνύεται ιδιαιτέρως επίκαιρη.
Έτσι, στον φετινό «κύκλο μαθημάτων» θα μας απασχολήσουν –πάλι– ερωτήματα όπως τα ακόλουθα:
· Τί είναι επιστήμη και ποιός είναι ο σκοπός της;
· Ποιά είναι η πηγή, η μέθοδος και η εμβέλεια της επιστημονικής γνώσης;
· Πώς εξελίχθηκε ιστορικά η επιστήμη;
· Πώς συναρτάται η εξέλιξη της επιστήμης με τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες κάθε εποχής;
Πιάνοντας λοιπόν το νήμα της φιλοσοφίας από τις απαρχές της στην αρχαία Ελλάδα, θα επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε τους μεγάλους σταθμούς και τα κρίσιμα σημεία καμπής στην εξέλιξη της επιστήμης και του φιλοσοφικού στοχασμού επ’ αυτής.
Πρόχειρο Πρόγραμμα Μαθημάτων
- Εισαγωγή
- Προσωκρατικοί Ι
- Προσωκρατικοί ΙΙ
- Πλάτων
- Αριστοτέλης
- Επιστήμες στην Αρχαία Ελλάδα: Μαθηματικά – αστρονομία/κοσμολογία
- Πτολεμαίος – Άραβες – Δυτικός Μεσαίωνας – Πανεπιστήμια
- Φιλοσοφία και Επιστήμες στον Ύστερο Μεσαίωνα
- Επιστημονική επανάσταση και αστρονομία: Κοπέρνικος – Κέπλερ – Μπράχε – Γαλιλαίος
- Επιστημονική επανάσταση και φυσική: Γαλιλαίος – Καρτέσιος – Νεύτων
- Νεότερη φιλοσοφία Ι: Ρασιοναλισμός
- Νεότερη φιλοσοφία ΙΙ: Εμπειρισμός
- Κριτική φιλοσοφία: Καντ
- Διαφωτισμός – Ιδεολόγοι – Θετικισμός
- Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας: Κ. Μαρξ
- Εξελίξεις στα μαθηματικά – Ριζικές αλλαγές στη φυσική των αρχών του 20ού αιώνα
- Αναλυτική φιλοσοφία – Κύκλος της Βιέννης – Λογικός θετικισμός/εμπειρισμός
- Κριτική στον Λογικό θετικισμό/εμπειρισμό – Πόπερ – Κουάιν – Χάνσον
- Ιστορικιστική στροφή Ι: Κουν
- Ιστορικιστική στροφή ΙΙ: Λάκατος – Φεγιεράμπεντ
- Φιλοσοφικά προβλήματα Ι: Επικύρωση – εξήγηση
- Φιλοσοφικά προβλήματα ΙΙ: Η διαμάχη για τον επιστημονικό ρεαλισμό
- Φιλοσοφικά προβλήματα ΙΙΙ: Η εφαρμοσιμότητα των μαθηματικών στη φυσική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου